katoendaguil Helicoverpa armigera

Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Heliothinae / Helicoverpa armigera
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Een trekvlinder die af en toe verspreid over het land wordt waargenomen.

Rode lijst
trekvlinder

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 16-19 mm. De voorvleugel van deze variabele uil loopt uiteen van zandkleurig tot paarsachtig bruin. Sommige exemplaren hebben een nauwelijks zichtbare tekening, maar bij sommige lichte vormen is de tekening juist vrij duidelijk. Tussen de buitenste dwarslijn en de golflijn bevindt zich doorgaans een donkerdere band en de dwarslijnen zijn, indien aanwezig, geschulpt. De achtervleugel heeft een brede zwarte zoom.

Kenmerken rups

Tot 40 mm; ruwe huid met zeer kleine doorntjes, die met een loep zichtbaar zijn; lichaam verieert in kleur van groen tot bruin, variabel getekend met onregelmatige, geelachtig witte lengtestrepen; gewoonlijk met een donkere lengteband boven de lijn van de spiracula; onder die lijn is het lichaam gewoonlijk lichter of fijn wit gespikkeld; op de rugzijde van segment elf een klein bultje; kop licht okerkleurig met donkergroene of bruine tekening.

Gelijkende soorten vlinder

De vlekdaguil (Heliothis peltigera) heeft langs de voorrand een duidelijke donkere vlek, die één geheel lijkt te vormen met de niervlek en in de binnenrandhoek bevindt zich een duidelijke zwarte stip; de vleugels zijn vrijwel effen van kleur zonder lijnentekening. De bleke daguil (Heliothis nubigera) heeft, op ongeveer eenderde afstand vanaf de voorrand, een opvallende knik in de golflijn, waardoor aan de buitenzijde van de donkere band in het zoomveld een opvallende uitsparing zichtbaar is.

bleke daguil
Heliothis nubigera
NOCTUIDAE: Heliothinae

vlekdaguil
Heliothis peltigera
NOCTUIDAE: Heliothinae

Gelijkende soorten rups

Oranje o-vlinder (Pyrrhia umbra),lichte daguil (Heliothis viriplaca), heidedaguil (Heliothis maritima) en vlekdaguil (Heliothis peltigera).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

lichte daguil
Heliothis viriplaca
NOCTUIDAE: Heliothinae

heidedaguil
Heliothis maritima
NOCTUIDAE: Heliothinae

vlekdaguil
Heliothis peltigera
NOCTUIDAE: Heliothinae

oranje o-vlinder
Pyrrhia umbra
NOCTUIDAE: Heliothinae

Vliegtijd en gedrag

Van deze trekvlinder zijn in Nederland waarnemingen bekend van maart tot in december. In de subtropische gebieden waar deze trekvlinder vandaan komt, heeft de soort een doorlopende cyclus. De vlinders komen op licht en op smeer. Zowel ´s nachts als overdag bezoeken ze bloemen.

Levenscyclus

De rups van deze soort is in Nederland nooit in het wild gevonden; wel komen recentelijk ieder jaar rupsen via bloemen- en groentetransporten uit Afrika het land binnen. De soort is niet in staat om in Nederland te overwinteren.

Waardplanten

Allerlei kruidachtige planten met een voorkeur voor soorten uit de families Solanaceae, Chenopodiaceae, Leguminosae en Compositae.

Habitat

Deze trekvlinder kan op allerlei plaatsen worden waargenomen, met een voorkeur voor warm open land.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Een trekvlinder die af en toe verspreid over het land wordt waargenomen.

België

Zeer zeldzaam. Een trekvlinder die niet jaarlijks wordt waargenomen; in sommige jaren vrij algemeen.

Mondiaal

Tropen en subtropen van Afrika, de zuidelijke delen van Azië, Australië en Nieuw Zeeland inclusief de meeste eilanden. Schadelijk op talrijke plantengewassen. Mogelijk standvlinder in het Middellandse Zeegebied. In Midden- en Noord-Europa komen alleen trekvlinders of vlinders worden er geïmporteerd. In Amerika komt H. zea (Boddie, 1850) voor.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Scarce Bordered Straw
Duitse naam
Baumwoll-Sonneneule, Baumwoll-Kapseleule
Franse naam
l'Armigère
Synoniemen
Heliothis armigera, Chloridea armigera, Heliothis obsoleta
Toelichting Nederlandse naam

De daguilen kunnen overdag vliegend worden aangetroffen.
Het leefgebied van armigera ligt hoofdzakelijk in Noord-Afrika en het uiterste zuiden van Europa. De rups eet daar mais, tomaat, anjer en katoen en is daarop vaak schadelijk.
In tuinbouwkringen heet deze soort katoenuil.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

armigera: armiger is de drager van een wapen, de drager van een schild. Hiermee wordt de verbondenheid met H. peltigera en met S. scutosa onderstreept; zie ook daar.

Auteursnaam en jaartal
(Hübner, 1808)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

getekende gamma-uil
Macdunnoughia confusa

gevlamde rietuil
Senta flammea

bleekschouderuil
Acontia lucida

rietgrasuil
Apamea unanimis

geelvleugeluil
Thalpophila matura

levervlek
Euplexia lucipara

alle soorten uit deze familie