russenuil Coenobia rufa

Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Hadeninae / Coenobia rufa
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt vooral voor op de zandgronden in het binnenland en lokaal in de duinen; in veen- en heidegebieden soms talrijk. RL: kwetsbaar.

Rode lijst
kwetsbaar

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 10-12 mm. Een slank uiltje met een klein borststuk. De voorvleugel loopt spits toe doordat de achterrand een vrij scherpe hoek maakt met de sterk gebogen voorrand; de vleugelpunt zelf is enigszins afgerond. De grondkleur van de voorvleugel loopt uiteen van strokleurig met een witte of rozeachtige tint tot roodachtig bruin of donker grijsachtig bruin en heeft een lichtgrijze bestuiving. Langs de aders is een donkergrijze of zwartachtige bestuiving zichtbaar, waardoor deze uil vooral in het zoomveld soms een streperig uiterlijk heeft. De achterrand van de vleugel is door deze donkere bestuiving vaak aanzienlijk donkerder van kleur dan de rest van de vleugel. Langs de hoofdader loopt over het midden van de vleugel een vage smalle donkere veeg. De centrale dwarslijnen bestaan uit een rij zwartachtige stippen of streepjes en vooral de buitenste dwarslijn is doorgaans goed zichtbaar. Over het midden van de witachtige of soms grijsachtige achtervleugel loopt een variabele en vaak vage, uit stippen bestaande dwarslijn. De uiteinden van de poten zijn opvallend wit met donker gebandeerd.

Kenmerken rups

Tot 22 mm; lang en slank met een zachte, doorschijnende huid; lichaam rozeachtig wit met op de rug een donkerder roze zweem; over de rug een donkergekernde, lichte middenstreep; over de spiracula een bleke, golvende lengtestreep; kop klein en rond, glimmend geelachtig bruin.

Gelijkende soorten vlinder

De zeggeboorder (Denticucullus pygmina) is steviger gebouwd en heeft een hoekiger voorvleugel. Bovendien zijn de uiteinden van de poten effen bruin gekleurd.

zeggeboorder
Denticucullus pygmina
NOCTUIDAE: Hadeninae

Gelijkende soorten rups

Zandhalmuiltje (Mesoligia furuncula), vale duinrietboorder (Photedes extrema), bochtige smele-uil (Photedes minima), zandhaverboorder (Longalatedes elymi), gele duinrietboorder (Photedes fluxa), zeggeboorder (Denticucullus pygmina) en herfst-rietboorder (Rhizedra lutosa).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

zandhalmuiltje
Mesoligia furuncula
NOCTUIDAE: Hadeninae

zandhaverboorder
Longalatedes elymi
NOCTUIDAE: Hadeninae

bochtige smele-uil
Photedes minima
NOCTUIDAE: Hadeninae

zeggeboorder
Denticucullus pygmina
NOCTUIDAE: Hadeninae

vale duinrietboorder
Photedes extrema
NOCTUIDAE: Hadeninae

gele duinrietboorder
Photedes fluxa
NOCTUIDAE: Hadeninae

herfst-rietboorder
Rhizedra lutosa
NOCTUIDAE: Hadeninae

Vliegtijd en gedrag

Half juni-eind augustus in één generatie. De vlinders beginnen een uur voor zonsondergang te vliegen en komen later in de nacht soms op licht.

Levenscyclus

Rups: augustus-juni. De rups leeft in de stengel van de waardplant en wisselt tijdens het groeien geregeld van plant. De soort overwintert als rups en verpopt zich onder in een oude stengel van de waardplant.

Waardplanten

Diverse russen.

Habitat

Moerassen en natte weiden.

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt vooral voor op de zandgronden in het binnenland en lokaal in de duinen; in veen- en heidegebieden soms talrijk. RL: kwetsbaar.

België

Zeldzaam, maar toegenomen. Wijdverbreid in alle provincies, maar vooral in het oosten van Vlaanderen. In Wallonië zeer zeldzaam; ontbrekend in Namen en Luxemburg.

Mondiaal

Zeer lokaal in de westelijke landen en in die van Centraal-Europa. Van Midden-Portugal en Midden-Spanje via Frankrijk en de Britse eilanden (tot Midden-Schotland), via Midden-Europa, noordelijk tot Denemarken en Zuid-Zweden, zuidelijk tot Corsica, Noord-Italië en Oostenrijk, naar het oosten tot Polen. Ook enkele vindplaatsen in Roemenië.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Small Rufous
Duitse naam
Rötliche Binseneule
Franse naam
la Nonagrie roussâtre
Toelichting Nederlandse naam

Diverse russensoorten zijn de waardplant van dit uiltje.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Coenobia: koinobios is samenlevend met anderen. De rupsen leven in groepen gedurende hefst en winter. Het is ook mogelijk dat Stephens bedoeld heeft: coenum is modder en bioo is wonen, het habitat van deze soort. Dit laatste is een tweevoudige afleiding, Grieks en Latijn, hetgeen niet gebruikelijk is, maar zeker mogelijk bij Stephens.
rufa: rufus is roodachtig, naar de grondkleur van de vleugels.

Auteursnaam en jaartal
(Haworth, 1809)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

meidoornuil
Allophyes oxyacanthae

dwerghuismoeder
Panemeria tenebrata

slanke groenuil
Actebia praecox

herfst-rietboorder
Rhizedra lutosa

granietuil
Lycophotia porphyrea

florida-uil
Spodoptera exigua

alle soorten uit deze familie