variabele breedvleugeluil Diarsia mendica

Familie
uilen (NOCTUIDAE)
Onderfamilie
Noctuinae / Diarsia mendica
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: kwetsbaar.

Rode lijst
kwetsbaar

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 13-17 mm. Hoewel deze soort zowel geografisch gezien als binnen lokale populaties wellicht de meest variabele uil is, zijn er wel enkele vaste kenmerken op de voorvleugel. De geringde niervlek valt meestal goed op en tussen de ringvlek en de binnenrand van de vleugel ligt een kleine donkere stip. Het tussen twee aders liggende wigvormige vlak op de voorvleugel waarin de ringvlek en de niervlek zich bevinden, is bij sommige vormen donker gekleurd en goed zichtbaar als een kleine driehoekige en een opvallende vierkante vlek. Meestal bevindt zich langs de achterrand van de voorvleugel een rij kleine, maar goed zichtbare maanvormige of stompe pijlvormige vlekjes. De dwarslijnen zijn doorgaans enigszins vaag; bij sommige exemplaren zijn ze licht of witachtig gerand en vallen daardoor wel goed op. De voorvleugel heeft meestal een gemarmerd uiterlijk en de kleur varieert van licht strokleurig geel tot roodachtig bruin. De bandering en de spikkeling van de vleugel kunnen zowel qua kleur als qua intensiteit sterk variëren en in zeldzame gevallen ontbreekt de kleine donkere stip.

Kenmerken rups

Tot 33 mm; lichaam roodachtig bruin tot grijsachtig bruin of groenachtig bruin met over de rug twee rijen zwarte wigvormige vlekken; onderzijde bleek grijsachtig bruin; onder de spiracula een lichte lengtestreep; kop klein, lichtbruin met donkerder tekening.

Gelijkende soorten vlinder

De moerasbreedvleugeluil (D. dahlii) heeft een bredere voorvleugel met een sterk gebogen voorrand. De bruine breedvleugeluil (D. brunnea) is groter, meestal donkerder met paarsachtige tint en vrij effen getekend; de achtervleugel heeft roze franje. De gewone breedvleugeluil (D. rubi) is kleiner, heeft een minder gemarmerd uiterlijk en de buitenste dwarslijn verloopt vloeiender; in de zone tussen de buitenste dwarslijn en de golflijn zijn de aders vaak zwak donker bestoven. Zie ook de hoogveenaarduil (Coenophila subrosea) en de moerasheide-aarduil (Protolampra sobrina).

bruine breedvleugeluil
Diarsia brunnea
NOCTUIDAE: Noctuinae

gewone breedvleugeluil
Diarsia rubi
NOCTUIDAE: Noctuinae

moerasbreedvleugeluil
Diarsia dahlii
NOCTUIDAE: Noctuinae

hoogveenaarduil
Coenophila subrosea
NOCTUIDAE: Noctuinae

Expres niet primair want afwijkende kleur

moerasheide-aarduil
Protolampra sobrina
NOCTUIDAE: Noctuinae

Gelijkende soorten rups

Bruine grasuil (Rhyacia simulans), huismoeder (Noctua pronuba), zwartpuntvolgeling (Noctua orbona) en vierkantvlekuil (Xestia xanthographa).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

bruine grasuil
Rhyacia simulans
NOCTUIDAE: Noctuinae

zwartpuntvolgeling
Noctua orbona
NOCTUIDAE: Noctuinae

huismoeder
Noctua pronuba
NOCTUIDAE: Noctuinae

vierkantvlekuil
Xestia xanthographa
NOCTUIDAE: Noctuinae

Vliegtijd en gedrag

Begin mei-eind september in één, soms twee generaties. De vlinders komen zowel op licht als op smeer en bezoeken bloemen.

Levenscyclus

Rups: augustus-mei. De rups foerageert ´s nachts en verbergt zich overdag in de strooisellaag; verpopt zich in de grond. De soort overwintert als jonge rups in de strooisellaag.

Waardplanten

Diverse kruidachtige planten, struiken en loofbomen, waaronder zuring, weegbree, sleutelbloem, viooltje, braam, struikhei, bosbes, wilg, meidoorn, sleedoorn en hazelaar.

Habitat

Bossen, struwelen, heiden en tuinen.

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: kwetsbaar.

België

Vrij algemeen. Wijdverbreid in Vlaanderen, maar versnipperd voorkomend in bosachtige gebieden. Lokaal algemeen. In Wallonië algemeen.

Mondiaal

Het noorden en midden van Europa en Azië, van IJsland en de Britse eilanden tot Kamtsjatka en China. In Scandinavië tot de Noordkaap. In het zuiden Noord-Spanje, Zuid-Italië, Noord-Griekenland en Noord-Iran maar zeer lokaal, veelal beperkt tot berggebieden en in veel streken ontbrekend. Niet in Noord-Amerika; de daar voorkomende ssp. dislocata (Smith, 1904) is tegenwoordig van mendica afgescheiden als zelfstandige soort.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Ingrailed Clay
Duitse naam
Primel-Erdeule
Franse naam
la Noctulelle paré , la Noctulelle de la primevère
Synoniemen
Diarsia festiva, Agrotis festiva, Rhyacia festiva, Noctua festiva, Diarsia primulae, Agrotis primulae, Rhyacia primulae, Noctua subrufa
Toelichting Nederlandse naam

De vlinders van het Genus Diarsia hebben brede voorvleugels. In rust valt dat niet zo sterk op omdat beide vleugels ver over elkaar heen gevouwen worden.
Diarsia mendica is een zeer variabele soort met ook veel plaatsgebonden varianten.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Diarsia: diarsis is een opstanding. De betekenis daarvan is niet duidelijk. Hübner geeft geen uitleg. Er zou een verband mogelijk zijn met een haarpluimpje op het anale deel van het mannetje en dat zou soms rechtop komen te staan.
mendica: mendicus is een bedelaar. Fabricius geeft geen uitleg en die hoeft er ook niet noodzakelijkerwijs te zijn.

Auteursnaam en jaartal
(Fabricius, 1775)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie uilen (NOCTUIDAE)

spitsvleugelgrasuil
Mythimna straminea

nunvlinder
Orthosia gothica

late heide-uil
Xestia agathina

agaatvlinder
Phlogophora meticulosa

donkere aarduil
Spaelotis ravida

tweekleurige heremietuil
Ipimorpha subtusa

alle soorten uit deze familie