eikendwergspanner Eupithecia dodoneata

Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Larentiinae / Eupithecia dodoneata
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(moeilijk tot zeer moeilijk te determineren)
Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Wordt vooral waargenomen in Gelderland, Noord-Brabant en de kustprovincies; op sommige vliegplaatsen talrijk. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 8-11 mm. Lijkt veel op de voorjaarsdwergspanner (E. abbreviata), maar is kleiner en bonter getekend. Opvallend is het witachtige veld aan de buitenzijde van de middenstip. De donkere middenstip is rond en ligt altijd op de afscheiding met het wortelveld. Aan de binnenzijde van de buitenste dwarsband bevinden zich donkere pijlvlekjes, niet alleen ter hoogte van de middenstip, maar soms zelfs over de hele lengte van de dwarsband. Langs de voorrand en de binnenrand van de voorvleugel ligt vaak een oranjebruine streep. De voorvleugel is vaak wat afgerond. De achtervleugel is duidelijk getekend en heeft in het midden een witachtig veld.

Kenmerken rups

22-24 mm. Lijf gewoonlijk in een lichtbruine tint met een duidelijke rij donkerbruine v's of driehoekige tekens over het midden van de rug.

Gelijkende soorten vlinder

De fijnspardwergspanner (E. tantillaria) heeft een grotere zwarte middenstip, krachtiger dwarslijnen en een lichtere achtervleugel; de pijlvlekken langs de binnenzijde van de buitenste dwarsband ontbreken. Zie ook de voorjaarsdwergspanner (E. abbreviata) en de jeneverbesdwergspanner (E. pusillata).

fijnspardwergspanner
Eupithecia tantillaria
GEOMETRIDAE: Larentiinae

jeneverbesdwergspanner
Eupithecia pusillata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

voorjaarsdwergspanner
Eupithecia abbreviata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Gelijkende soorten rups

Zwartvlekdwergspanner (Eupithecia centaureata), heidedwergspanner (Eupithecia satyrata), egale dwergspanner (Eupithecia absinthiata), schermbloemdwergspanner (Eupithecia tripunctaria), smalvleugeldwergspanner (Eupithecia nanata), jeneverbesdwergspanner (Eupithecia pusillata), v-dwergspanner (Chloroclystis v-ata), zwartkamdwergspanner (Gymnoscelis rufifasciata), guldenroededwergspanner (Eupithecia virgaureata), voorjaarsdwergspanner (Eupithecia abbreviata), vingerhoedskruiddwergspanner (Eupithecia pulchellata) en beverneldwergspanner (Eupithecia pimpinellata).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

vingerhoedskruiddwergspanner
Eupithecia pulchellata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

zwartvlekdwergspanner
Eupithecia centaureata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

heidedwergspanner
Eupithecia satyrata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

egale dwergspanner
Eupithecia absinthiata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

schermbloemdwergspanner
Eupithecia tripunctaria
GEOMETRIDAE: Larentiinae

beverneldwergspanner
Eupithecia pimpinellata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

smalvleugeldwergspanner
Eupithecia nanata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

guldenroededwergspanner
Eupithecia virgaureata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

voorjaarsdwergspanner
Eupithecia abbreviata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

jeneverbesdwergspanner
Eupithecia pusillata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

v-dwergspanner
Chloroclystis v-ata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

zwartkamdwergspanner
Gymnoscelis rufifasciata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Vliegtijd en gedrag

Eind maart-eind juli in één generatie. De vlinders vliegen vanaf de schemering en komen op licht.

Levenscyclus

Rups: juni-augustus. De soort overwintert als pop achter de schors van de waardplant of in de strooisellaag.

Waardplanten

Vooral zomereik, maar ook meidoorn.

Habitat

Oude bossen, houtsingels, struwelen en duinen.

Zeldzaamheid

Vrij algemeen. Wordt vooral waargenomen in Gelderland, Noord-Brabant en de kustprovincies; op sommige vliegplaatsen talrijk. RL: niet bedreigd.

België

Vrij zeldzaam in heel Vlaanderen, maar wijdverbreid en lokaal algemeen ten oosten van de lijn Antwerpen-Brussel. In Wallonië wijdverbreid, maar lokaal.

Mondiaal

Vooral in Zuid-Europa wijdverbreid. Van Noordwest-Afrika, via het Iberisch Schiereiland, het Middellandse Zeegebied tot de Balkan en Klein-Azië. Noordelijk hiervan op de Britse eilanden, Midden- en Oost-Europa; in het noorden tot Zuid-Scandinavië.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Oak-tree Pug
Duitse naam
Eichenhain-Blütenspanner
Franse naam
l'Eupithécie sagittée
Synoniemen
Tephroclystia dodoneata
Toelichting Nederlandse naam

Alle soorten uit het Genus Eupithecia plus nog een aantal andere kleine spanners zijn samengebracht onder de groepsnaam dwergspanner.
De zomereik is de voornaamste waardplant van deze dwergspanner.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Eupithecia: eu is goed, goedig en pithex, pithekos is een dwerg. De vlinders hebben een aantrekkelijk uiterlijk en zijn klein. Haworth schrijft: mooie vlinders, als ze rusten zien ze er prachtig uit: de vleugels gespreid en vlak, elegant gedrukt tegen de ondergrond; eigenlijk helemaal ontworpen om ze in vlinderkasten te verzamelen.
Dodoneata: Dodona is een stad van Epirus in het noordwesten van Griekenland waar een oud orakel was gevestigd. De antwoorden van dit orakel werden gegeven door de wind die blies door een groeve met heilige eiken en die werden versterkt door ketels, aangebracht in de takken. Aldus werd dodoneus allengs tot behorend bij de eik, die een van de waardplanten van deze soort is.

Auteursnaam en jaartal
Guenée, 1858

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

bruinbandspanner
Scotopteryx chenopodiata

grote voorjaarsspanner
Agriopis marginaria

vals witje
Siona lineata

witte grijsbandspanner
Cabera pusaria

grote vierbandspanner
Xanthorhoe quadrifasiata

BruinSpannertje

bruin spannertje
Minoa murinata

alle soorten uit deze familie