grote vierbandspanner Xanthorhoe quadrifasiata

De rups van de grote vierbandspanner overwintert en foerageert soms op zachte winterdagen.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Larentiinae / Xanthorhoe quadrifasiata
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land lokaal voor; de meeste waarnemingen komen uit de duinen, uit het oosten van het land en uit Zuid-Limburg. RL: bedreigd.

Rode lijst
bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 14-16 mm. Een vrij goed te onderscheiden lichtbruine of grijsachtig bruine bandspanner die meestal iets groter is dan de vierbandspanner (X. ferrugata) en de bruine vierbandspanner (X. spadicearia). De tamelijk opvallende brede, grijs met bruingrijze middenband heeft donker gekleurde randzones met zwartachtige lijnen, soms verdonkerd tot nagenoeg geheel zwarte bandjes. In het lichtere gedeelte daartussen bevindt zich een donkere, enigszins uitgerekte middenstip. Er komen ook varianten voor met een volledig donkere zwartachtige middenband (met vaak een oranjebruine zone daaronder). In de vleugelpunt bevindt zich meestal een klein donker streepje en in het zoomveld een vage dubbele vlek.

Gelijkende soorten vlinder

De vierbandspanner (X. ferrugata) en de springzaadbandspanner (X. biriviata) hebben meestal een bredere donkerdere en regelmatiger gevormde middenband met een minder opvallende middenstip; ook is bij deze soorten de zone tussen de achterrand en de middenband nooit zo donker. De bruine vierbandspanner (X. spadicearia) is meestal iets kleiner en heeft eveneens een regelmatiger gevormde middenband.

bruine vierbandspanner
Xanthorhoe spadicearia
GEOMETRIDAE: Larentiinae

vierbandspanner
Xanthorhoe ferrugata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

springzaadbandspanner
Xanthorhoe biriviata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Gelijkende soorten rups

Springzaadbandspanner (Xanthorhoe biriviata), koolbandspanner (Xanthorhoe designata), bruine vierbandspanner (Xanthorhoe spadicearia), vierbandspanner (Xanthorhoe ferrugata), geoogde bandspanner (Xanthorhoe montanata), zwartbandspanner (Xanthorhoe fluctuata), scherphoekbandspanner (Euphyia unangulata) en egale bosrankspanner (Horisme tersata).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

springzaadbandspanner
Xanthorhoe biriviata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

koolbandspanner
Xanthorhoe designata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

zwartbandspanner
Xanthorhoe fluctuata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

bruine vierbandspanner
Xanthorhoe spadicearia
GEOMETRIDAE: Larentiinae

vierbandspanner
Xanthorhoe ferrugata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

geoogde bandspanner
Xanthorhoe montanata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

egale bosrankspanner
Horisme tersata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

scherphoekbandspanner
Euphyia unangulata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Vliegtijd en gedrag

Eind april-eind augustus in één generatie. De vlinders vliegen vanaf de schemering en komen op licht. Overdag vliegen ze soms op vanuit struiken of vanaf boomstammen.

Levenscyclus

Rups: juli-mei. De soort overwintert als jonge rups, maar verlaat op zachte winterdagen soms zijn schuilplaats om te foerageren; verpopt zich in losse aarde.

Waardplanten

Diverse kruidachtige planten, zoals walstro en zuring.

Habitat

Vochtige (oude) loofbossen, wilgenstruwelen in moerasachtige gebieden, duinen en met struiken begroeide heiden.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land lokaal voor; de meeste waarnemingen komen uit de duinen, uit het oosten van het land en uit Zuid-Limburg. RL: bedreigd.

België

Zeldzaam in Vlaanderen, maar toegenomen. Wijdverbreid in Oost-Brabant en Haspengouw; ontbreekt in grote delen van de Kempen. In Oost- en West-Vlaanderen slechts een beperkt aantal vindplaatsen. In Wallonië vrij zeldzaam en wijdverbreid in alle provincies.

Mondiaal

Van Spanje, Frabkrijk, Midden- en West-Europa inclusief de Britse eilanden tot Oost-Azië (ssp. ignobilis Butler 1880); in het noorden tot in Noord-Scandinavië, in het zuiden: Italië, de Balkanlanden tot de Kaukasus.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Large Twin-spot Carpet
Duitse naam
Vierbinden-Blattspanner
Franse naam
la Phalène quadrifasciée
Oud Nederlandse naam
vierbandspanner
Synoniemen
Xanthorhoe quadrifasciaria, Larentia quadrifasciaria, Eubolia quadrifasciaria, Cidaria quadrifasciata, Ochyria quadrifasciata, Xanthorhoe quadrifasciata, Eubolia ligustraria
Toelichting Nederlandse naam

De bandspanners hebben een bandtekening dwars over de vleugels.
Er zijn drie soorten in het Genus Xanthorhoe die aangeduid worden met vierbandspanner (zie Xanthorhoe ferrugata). Hier gaat het om de grootste van deze drie.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Xanthorhoe: xanthos is geel en rhoe is een stroom, een rivier; verwijzend naar de gelige kronkellijnen die een aantal soorten van dit genus kenmerken.
quadrifasiata: quadrifasiata is een verschrijving van quadrifasciata. Quadri is vier en fascia is band. Naar het aantal banden op de voorvleugels die, met een beetje goede wil, op vier geschat kunnen worden.

Auteursnaam en jaartal
(Clerck, 1759)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

lindeknotsvlinder
Plagodis dolabraria

geveerde walstrospanner
Nebula salicata

kleine herculesspanner
Cepphis advenaria

schijn-sparspanner
Thera britannica

berkenwintervlinder
Operophtera fagata

eikendwergspanner
Eupithecia dodoneata

alle soorten uit deze familie