koolbandspanner Xanthorhoe designata

De verhouding tussen de hoeveelheid zwart en oranje van de middenband kan variëren bij de koolbandspanner.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Larentiinae / Xanthorhoe designata
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 11-14 mm. Goed te herkennen aan de grijswitte voorvleugel en de tamelijk smalle oranjeroze (zelden grijsachtige) middenband die afgezet is met meerdere zwarte lijnen. Deze band heeft in de buitenste rand vlak bij de voorrand twee naar buiten uitstekende tanden; de band loopt in de richting van de binnenrand smal toe en heeft vaak een dikke zwarte bovenrand. De kleur kan variëren, in het bijzonder de verhouding tussen het zwart en het oranjeroze van de middenband.

Gelijkende soorten rups

Springzaadbandspanner (Xanthorhoe biriviata), bruine vierbandspanner (Xanthorhoe spadicearia), vierbandspanner (Xanthorhoe ferrugata), grote vierbandspanner (Xanthorhoe quadrifasiata), geoogde bandspanner (Xanthorhoe montanata), zwartbandspanner (Xanthorhoe fluctuata), scherphoekbandspanner (Euphyia unangulata) en egale bosrankspanner (Horisme tersata).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

springzaadbandspanner
Xanthorhoe biriviata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

zwartbandspanner
Xanthorhoe fluctuata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

bruine vierbandspanner
Xanthorhoe spadicearia
GEOMETRIDAE: Larentiinae

vierbandspanner
Xanthorhoe ferrugata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

grote vierbandspanner
Xanthorhoe quadrifasiata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

geoogde bandspanner
Xanthorhoe montanata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

egale bosrankspanner
Horisme tersata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

scherphoekbandspanner
Euphyia unangulata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Vliegtijd en gedrag

Half april-eind augustus in twee generaties. De vlinders worden overdag soms opgejaagd uit struiken en lage vegetatie en komen geregeld op licht.

Levenscyclus

Rups: juni-juli en eind augustus-oktober. De soort overwintert als pop in een cocon in de strooisellaag.

Waardplanten

Diverse kruidachtige planten zoals herik en raket. In UK en Finland ook op koolzaad en broccoli.

Habitat

Vooral graslanden, natte heiden, bossen en struwelen.

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

België

Vrij algemeen in het hele land.

Mondiaal

Dezelfde verspreiding als X. biriviata maar ook vastgesteld op IJsland. Niet op de Balkan, wel in het westen van Centraal-Azië.

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Flame Carpet
Duitse naam
Kohl-Blattspanner
Synoniemen
Larentia designata, Epirrhoe designata, Cidaria designata, Cidaria propugnata
Toelichting Nederlandse naam

De bandspanners hebben een bandtekening dwars over de vleugels.
Koolbandspanner is een al lang bestaande naam die al gebruikt wordt door Ter Haar in 'Onze vlinders' (begin vorige eeuw). De achtergrond van kool is niet duidelijk.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Xanthorhoe: xanthos is geel en rhoe is een stroom, een rivier; verwijzend naar de gelige kronkellijnen die een aantal soorten van dit genus kenmerken.
designata: designo is duidelijk maken; waarschijnlijk doelend op de mediane lijn die duidelijker uitkomt dan de andere lijnen op de vleugels.

Auteursnaam en jaartal
(Hufnagel, 1767)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

tandbandspanner
Scotopteryx moeniata

kajatehoutspanner
Pelurga comitata

berkenwintervlinder
Operophtera fagata

ratelaarspanner
Perizoma albulata

hoornbloemdwergspanner
Eupithecia pygmaeata

papegaaitje
Chloroclysta siterata

alle soorten uit deze familie