geoogde bandspanner Xanthorhoe montanata

Kan in diverse vochtige biotopen, zoals bospaden, moerassen, graslanden, en ook in tuinen voorkomen.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Larentiinae / Xanthorhoe montanata
Groep
Nachtvlinder die zowel dagactief als nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed tot redelijk goed te determineren)
Zeldzaamheid

Zeer algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

Rode lijst
niet bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 14-17 mm. Deze nogal variabele bandspanner heeft kenmerkend witte tot crèmekleurige vleugels waarover een onregelmatig gevormde middenband loopt. De achtervleugel toont de middenband slechts vaag en is daardoor meer effen gekleurd. Op de voorvleugel is in de band, dicht bij de voorrand, meestal een wit veld aanwezig met daarin een doorgaans duidelijk zichtbare zwarte middenstip. De kleur en de breedte van de middenband variëren; doorgaans zijn er twee bruine randzones met donkere dwarslijnen en een grijsachtig blauwe middenzone. Soms is deze laatste zeer licht van kleur en komt deze min of meer overeen met de grondkleur zodat er sprake lijkt van twee los van elkaar liggende smalle bruine dwarsbanden. Soms echter is de middenband als geheel juist sterk donker gekleurd en kan deze in incidentele gevallen zelfs één brede zwartachtige band vormen. Een bijna altijd zichtbaar kenmerk is de zwartachtige punt aan de buitenzijde van de middenband.

Gelijkende soorten vlinder

Zie de zwartbandspanner (X. fluctuata).

zwartbandspanner
Xanthorhoe fluctuata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Gelijkende soorten rups

Springzaadbandspanner (Xanthorhoe biriviata), koolbandspanner (Xanthorhoe designata), bruine vierbandspanner (Xanthorhoe spadicearia), vierbandspanner (Xanthorhoe ferrugata), grote vierbandspanner (Xanthorhoe quadrifasiata), zwartbandspanner (Xanthorhoe fluctuata), scherphoekbandspanner (Euphyia unangulata) en egale bosrankspanner (Horisme tersata).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

springzaadbandspanner
Xanthorhoe biriviata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

koolbandspanner
Xanthorhoe designata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

zwartbandspanner
Xanthorhoe fluctuata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

bruine vierbandspanner
Xanthorhoe spadicearia
GEOMETRIDAE: Larentiinae

vierbandspanner
Xanthorhoe ferrugata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

grote vierbandspanner
Xanthorhoe quadrifasiata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

egale bosrankspanner
Horisme tersata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

scherphoekbandspanner
Euphyia unangulata
GEOMETRIDAE: Larentiinae

Vliegtijd en gedrag

Begin mei-eind juli in één generatie; in zeer gunstige jaren soms een tweede generatie. De vlinders zijn overdag gemakkelijk uit de vegetatie op te jagen. Ze vliegen vaak talrijk in de schemering, maar ook laat in de nacht en komen op licht.

Levenscyclus

Rups: augustus-mei. De soort overwintert als rups en verpopt zich in een cocon in losse aarde.

Waardplanten

Diverse kruidachtige planten (walstro, klein kruiskruid, sleutelbloem) en struiken.

Habitat

Vooral vochtige plaatsen met hoge kruidenvegetaties, zoals brede bospaden, moerassen, graslanden, struwelen, duinen en heiden; ook tuinen.

Zeldzaamheid

Zeer algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: niet bedreigd.

België

Vrij algemeen in het hele land.

Mondiaal

Van Spanje, Frankrijk, Midden- en West-Europa inclusief de Britse eilanden oostwaarts tot de Oeral; in het noorden tot boven de poolcirkel en tot in Noord-Siberië (ssp. lapponica Staudinger, 1871), in het zuiden de westelijke Middellandse Zee-eilanden, Italië, de Balkan, Klein-Azië tot westelijk Centraal-Azië. Ook in Noord-Amerika (Ferguson 1983).

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Silver-ground Carpet
Duitse naam
Schwarzbraunbinden-Blattspanner
Franse naam
la Mélanthie montagnarde
Synoniemen
Larentia montanata, Cidaria montanata, Melanthia montanata, Melanippe montanata
Toelichting Nederlandse naam

De bandspanners hebben een bandtekening dwars over de vleugels.
Alle zeven Xanthoroe-soorten zijn bij de bandspanners ingedeeld; het oog moet gezocht worden in de diepzwarte vlek op een wit veld middenop de voorvleugels.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Xanthorhoe: xanthos is geel en rhoe is een stroom, een rivier; verwijzend naar de gelige kronkellijnen die een aantal soorten van dit genus kenmerken.
montanata: montanus is met bergen. Het is mogelijk dat de soort plaatselijk in bergen voorkomt, maar dat is niet kenmerkend.

Auteursnaam en jaartal
(Denis & Schiffermüller, 1775)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

eikentak
Gerinia honoraria

hagedoornvlinder
Opisthograptis luteolata

bosrankdwergspanner
Eupithecia haworthiata

elzenspannertje
Hydrelia sylvata

korstmosspanner
Cleorodes lichenaria

groenbandspanner
Hydriomena impluviata

alle soorten uit deze familie