zwartstipspanner Scopula nigropunctata

Onder andere kamperfoelie en bosrank zijn waardplanten van de zwartstipspanner.
Familie
spanners (GEOMETRIDAE)
Onderfamilie
Sterrhinae / Scopula nigropunctata
Groep
Nachtvlinder die nachtactief is
Hoe moeilijk te herkennen
(goed op gelijkende soorten letten)
Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land lokaal voor; de meeste waarnemingen komen uit Gelderland, Noord-Brabant en Limburg. RL: bedreigd.

Rode lijst
bedreigd

Verspreiding
Vliegtijd
Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 14-16 mm. De vleugels zijn witachtig met soms een vage bruine tint en hebben een heel fijne grijze spikkeling. Zowel de voor- als de achtervleugel heeft een kleine zwarte middenstip en verscheidene gegolfde grijsbruine dwarslijnen. Het meest opvallend is de brede middelste dwarslijn die bij de voorrand van de voorvleugel vervaagt maar daar een kenmerkende hoek naar binnen maakt. De achtervleugel heeft halverwege de achterrand een duidelijke punt, wat in combinatie met de grootte van de vlinder onderscheid mogelijk maakt met de Idaea-soorten.

Kenmerken rups

Tot 30 mm; lichaam slank, licht versmald naar de kop; huid met dwarsribbeltjes, groenachtig grijs met kleine zwarte vlekjes op de rug; onderzijde lichtgrijs met een zeer bleke middenstreep; kop grijs met bruine spikkels.

Gelijkende soorten vlinder

De dwarslijnen bij de bosspanner (S. immutata) en de roomkleurige stipspanner (S floslactata) zijn meestal iets sterker gegolfd en buigen bij de voorrand niet naar binnen; ook hebben deze soorten geen puntige achtervleugel. Bij de roomkleurige stipspanner is de zwarte middenstip op de voorvleugel zwakker dan die op de achtervleugel of zelfs afwezig. Bij de bosspanner is de stip op de voorvleugel iets kleiner. Zie ook de witroze stipspanner (S. emutaria), de moerasstipspanner (S. corrivalaria) en de zoomstipspanner (S. umbelaria).

Bekijk de gedetailleerde verschillen met illustraties tussen zeven Scopula- en drie Idaea-soorten.

zoomstipspanner
Scopula umbelaria
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

moerasstipspanner
Scopula corrivalaria
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

bosspanner
Scopula immutata
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

roomkleurige stipspanner
Scopula floslactata
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

witroze stipspanner
Scopula emutaria
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

Gelijkende soorten rups

Prachtstipspanner (Scopula marginepunctata), ligusterstipspanner (Scopula imitaria), witroze stipspanner (Scopula emutaria), bosspanner (Scopula immutata), roomkleurige stipspanner (Scopula floslactata), crème stipspanner (Scopula ternata) en vals witje (Siona lineata).
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

witroze stipspanner
Scopula emutaria
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

ligusterstipspanner
Scopula imitaria
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

roomkleurige stipspanner
Scopula floslactata
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

bosspanner
Scopula immutata
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

crème stipspanner
Scopula ternata
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

prachtstipspanner
Scopula marginepunctata
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

vals witje
Siona lineata
GEOMETRIDAE: Sterrhinae

Vliegtijd en gedrag

Half mei-half augustus in één generatie. De vlinders kunnen overdag van de waardplant worden opgejaagd. Zowel mannetjes als vrouwtjes komen vanaf de schemering op licht.

Levenscyclus

Rups: juli-mei. De soort overwintert als halfvolgroeide rups.

Waardplanten

Diverse loofbomen en struiken, waaronder kamperfoelie en bosrank, maar ook blauwe bosbes.

Habitat

Ruige open graslanden en brede bloemrijke bosranden en -paden.

Zeldzaamheid

Vrij zeldzaam. Komt verspreid over het land lokaal voor; de meeste waarnemingen komen uit Gelderland, Noord-Brabant en Limburg. RL: bedreigd.

België

Vrij zeldzaam en wijdverbreid in nagenoeg het hele land.

Mondiaal

Van het Iberisch Schiereiland door Europa tot Oost-Azië (ssp. subcandidata Walker, 1862); in het noorden tot Zuid-Scandinavië en in het zuiden: Italië, de Balkanlanden, Klein-Azië en Iran. Ook bekend uit Zuid-Kansu (Djakonov, 1936).

Trend op lange en korte termijn
Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd. De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben. Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) wordt hier de presentie afgebeeld. De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar. Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.
Verspreiding in Nederland in vier perioden
Onderstaande kaartjes tonen de verspreiding binnen Nederland in vier perioden. Hoe groter en donkerder een stip, des te groter was de presentie van een soort in het desbetreffende uurhok (5x5 kilometerhok). Presentie geeft aan in welke mate een soort is over- of ondervertegenwoordigd ten opzichte van de (macronachtvlinder-)fauna als geheel. De berekeningen zijn gebaseerd op gegevens in de Nationale Databank Flora en Fauna.
voor 1950
1950 - 1979
1980 - 1999
2000 - feb 2016
Engelse naam
Sub-angled Wave
Duitse naam
Eckflügel-Kleinspanner
Franse naam
l'Acidalie étrille
Synoniemen
Acidalia nigropunctata, Sterrha nigropunctata, Scopula strigilaria, Acidalia prataria, Acidalia strigilaria
Toelichting Nederlandse naam

De stipspanners hebben een meer of minder duidelijke middenstip op voor- en ook vaak op achtervleugels. Nagenoeg alle Scopula's en Idaea's zijn stipspanners.
Fijne zwarte middenstipjes maken onderscheid met Idaea-soorten mogelijk. Ook de Latijnse soortnaam wijst op die zwarte stipjes.

Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam

Scopula: scopula is een kleine borstel. Bedoeld wordt een uitschuifbaar schubbenborsteltje op het scheenbeen van een aantal mannetjes van dit genus.
nigropunctata: niger is zwart en punctum is vlek, hetgeen betrekking heeft op de zwarte stippen op de vleugels.

Auteursnaam en jaartal
(Hufnagel, 1767)

Actualiteiten

Ontdek meer

Blijf op de hoogte

Ontvang vlindernieuws

Soorten uit dezelfde familie spanners (GEOMETRIDAE)

loofboomdwergspanner
Eupithecia exiguata

dennendwergspanner
Eupithecia indigata

grote wintervlinder
Erannis defoliaria

wegedoornspanner
Philereme transversata

seringenvlinder
Apeira syringaria

essenspanner
Ennomos fuscantaria

alle soorten uit deze familie