rookkleurige worteluil Euxoa nigricans

Voorvleugellengte: 15-18 mm. Deze uil lijkt qua grootte en vorm op de graanworteluil (E. tritici), maar is tamelijk effen gekleurd en weinig contrastrijk getekend. De grondkleur van de voorvleugel is donkerbruin of zwartachtig bruin. De ringvlek en de vaak gedeeltelijk geelachtige niervlek vallen meestal goed op.

Tot 40 mm; lichaam okerkleurig of okerkleurig bruin met op de flanken een groenachtig grijze zweem; over de rug een dunne, zwartgezoomde, grijze middenstreep, soms onderbroken door een aantal donkerbruine, driehoekige en ruitvormige vlekken; laag op de flanken een dubbele, lichtbruine lengtestreep; de haren staan op zwartachtige vlekjes ingeplant; kop grijsachtig bruin met zwarte spikkels en streepjes.

De graanworteluil (E. tritici) heeft vaak opvallende pijlvlekken in het zoomveld, een wit bestoven ader en meestal een lichte strook langs de voorrand van de voorvleugel. Het mannetje van de vierkantvlekuil (Xestia xanthographa) heeft een bredere voorvleugel. Donkere exemplaren van de gewone velduil (Agrotis segetum) hebben doorgaans een donkere niervlek zonder witte of gele omranding; de ringvlek is bij deze soort soms traanvormig en heeft vaak een donkere kern. Zie ook de variabele worteluil (E. cursoria).

Zwartvlakworteluil (Euxoa obelisca), graanworteluil (Euxoa tritici), variabele worteluil (Euxoa cursoria), witvlekworteluil (Euxoa lidia), grijze worteluil (Agrotis cinerea), bonte worteluil (Agrotis vestigialis), puta-uil (Agrotis puta), gewone velduil (Agrotis segetum), grote worteluil (Agrotis ipsilon), geoogde worteluil (Agrotis clavis), duinworteluil (Agrotis ripae) en gewone worteluil (Agrotis exclamationis).
Let op: de rupsen van de Euxoa- en de Agrotis-soorten zijn erg moeilijk uit elkaar te houden.
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

Eind juni-eind september in één generatie. De vlinders komen op licht en op smeer en ze bezoeken bloemen van onder andere kruiskruid, vlinderstruik en bosrank.

Rups: september-begin juni. De rupsen groeien langzaam, foerageren ´s nachts en verpoppen zich in een met spinsel verstevigde holte in de grond. De soort overwintert als rups.

Diverse kruidachtige planten, waaronder klaver, weegbree en zuring.

(Volks)tuinen, graslanden, akkers, grazige ruigten, moerasachtige gebieden; soms bospaden.

Zeldzaam. Komt verspreid over het land voor. RL: bedreigd.

Zeer zeldzaam en achteruitgegaan. Kwam voor in alle Belgische provincies maar recent enkel uit West-Vlaanderen en Limburg gemeld.

Heel Europa en de gematigde (Aziatische) zone tot de Grote Oceaan. In Zweden tot de poolcirkel. In het zuiden van Marokko via het hele Middellandse Zeegebied tot Iran.

Rookkleurige worteluil is een al lang bestaande naam die al gebruikt wordt door Ter Haar in 'Onze vlinders' (begin vorige eeuw).
Een oude wetenschappelijke naam van deze soort is fumosa, hetgeen wellicht de brug vormt naar rookkleurig.

Meer over Nederlandse namen

Euxoa: euxoos is goed gepoetst; dit zou naar de achtervleugel verwijzen.
nigricans: nigricans is zwartachtig, naar de grondkleur van de donkere vormen.