graanworteluil Euxoa tritici

Voorvleugellengte: 13-17 mm. De grootte van deze uil en de intensiteit van de tekening kunnen aanzienlijk variëren, zelfs binnen één vindplaats. De kleur van de voorvleugel loopt uiteen van donkergrijs via grijsachtig bruin tot zandkleurig lichtbruin; deze variatie weerspiegelt vaak het bodemtype waarop de vlinders voorkomen: vlinders van de duinen zijn doorgaans lichter van kleur en hebben een minder contrastrijke tekening. Langs de voorrand loopt vaak een lichte strook tot aan de buitenste dwarslijn, met daarnaast een donker tot zwart wigvormig vlak dat bij veel exemplaren aan de andere zijde wordt begrensd door een met witte schubben bezette ader. Aan de binnenzijde van de golflijn bevinden zich vaak enkele (hooguit zes) korte donkere pijlvlekken; er komen ook exemplaren voor zonder pijlvlekken, zowel vlinders met een lichte als met een donkere ondergrond.

De late heide-uil (Xestia agathina) heeft een langwerpige ringvlek. Zie ook de zwartvlakworteluil (E. obelisca), de rookkleurige worteluil (E. nigricans), de variabele worteluil (E. cursoria), de witvlekworteluil (E. lidia) en de gekamde graanworteluil (E. aquilina).

Zwartvlakworteluil (Euxoa obelisca), rookkleurige worteluil (Euxoa nigricans), variabele worteluil (Euxoa cursoria), witvlekworteluil (Euxoa lidia), grijze worteluil (Agrotis cinerea), bonte worteluil (Agrotis vestigialis), puta-uil (Agrotis puta), gewone velduil (Agrotis segetum), grote worteluil (Agrotis ipsilon), geoogde worteluil (Agrotis clavis), duinworteluil (Agrotis ripae) en gewone worteluil (Agrotis exclamationis).
Let op: de rupsen van de Euxoa- en de Agrotis-soorten zijn erg moeilijk uit elkaar te houden.
N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

Half juni-begin oktober in één generatie. De vlinders komen zowel op licht als op smeer. Ze bezoeken bloemen van kruiskruid en struikhei, soms ook overdag.

Rups: oktober-eind mei. De rups foerageert ´s nachts op de wortels of de onderste delen van de waardplant en verbergt zich overdag in de grond, waar ook de verpopping plaatsvindt. De soort overwintert als rups, een enkele maal als pop.

Diverse grassen en kruidachtige planten, waaronder walstro (soms schadelijk op onder andere wintertarwe).

Duinen, heiden en graslanden.

Vrij algemeen. Komt vooral voor in de duinen, op de Waddeneilanden en verspreid op de zandgronden in het binnenland; elders lokaal en minder algemeen. RL: kwetsbaar.

In Vlaanderen zeldzaam en achteruitgegaan. Nagenoeg beperkt tot de Kempen en de kuststreek. In Wallonië zeer zeldzaam; recent enkel gemeld uit Namen.

Noordwest-Afrika (Marokko), Europa (noordwaarts tot Schotland en Midden-Scandinavië), Voor- en Midden-Azië tot Irkoetsk.

De Agrotis- en Euxoa-soorten werden samengevoegd onder de groepsnaam worteluil. De rupsen hebben een relatie met plantenwortels.
Soms is er sprake van schade aan wintertarwe. Graanworteluil is al tijden in gebruik in landbouwkringen.

Meer over Nederlandse namen

Euxoa: euxoos is goed gepoetst; dit zou naar de achtervleugel verwijzen.
tritici: Triticum is het plantengeslacht tarwe, foutief door Linnaeus in verband gebracht met de waardplant van deze soort.